चुलीवरची भाकरी अन् हरवत चाललेली संस्कृती
चित्रात दिसणारी ही चूल, त्यावर पेटणारा तो मळवट, आणि हाताने थापलेली भाकरी हे सगळं म्हणजे आपल्या मातीचं, आपल्या मुळांचं प्रतीक आहे. चुलीवर भाकरी थापणं ही एक कला आहे, आणि ती कला या पिढीने जपली. सकाळी चूल पेटवायची, कणीक मळायची, भाकरी थापायची, आणि मग त्या भाकरीसोबत एखादा झणझणीत ठेचा किंवा लसणाची चटणी हा अनुभवच वेगळा आहे. चुलीच्या धुरातून येणारी ती चव, जी आजकाल गॅस किंवा इंडक्शनवर कधीच येणार नाही, ती या पिढीने आपल्याला दिली.कपाळावर भलं मोठं कुंकू लावणं, टिकली लावणं, साडीचा पदर डोक्यावर घेऊन काम करणं हे सगळं म्हणजे एक सांस्कृतिक वारसा. कुंकू आणि टिकली ही फक्त सौंदर्याची चिन्हं नव्हती, तर त्यातून त्यांच्या परंपरांचा, श्रद्धेचा आणि स्वाभिमानाचा संदेश मिळायचा. पण आजची तरुण पिढी ही सगळी सौंदर्याची लेणी विसरत चालली आहे. कमळावर कुंकू लावणं तर सोडाच, टिकली लावायलाही त्यांना वेळ नाही. आधुनिकतेत आपण इतके गुरफटलो आहोत, की आपल्या मुळांचा, आपल्या संस्कृतीचा अभिमानच विसरत चाललो आहोत.या पिढीने कष्टाचं मोल शिकवलं. त्यांचे हात जणू जादू करायचे कणकेचा गोळा थापला की गोल भाकरी तयार, आणि ती चुलीवर भाजली की जणू स्वर्गाचा आस्वादच मिळायचा. पण आता? आता आपण रेडिमेड चपात्या, फ्रोझन पराठे आणि फास्ट फूडच्या मागे लागलो आहोत. चुलीवरचं जेवण, त्या कष्टाची चव आणि त्या प्रेमाचं मोल आपण हरवत चाललो आहोत.पण यातून आपल्याला काय शिकायचं? आपल्या संस्कृतीचा, मुळांचा अभिमान बाळगायचा. कधीतरी गावाकडे गेल्यावर चूल पेटवून पाहा, भाकरी थापून पाहा, आणि कपाळावर कुंकू लावून पाहात्या अनुभवातून आपल्या पूर्वजांचं जीवन समजेल, आणि त्यांच्याबद्दल आदर वाटेल, आणि आपल्याला पुढच्या काळात तर ही अशी दिसणारे माणसं आणि चुलीवरचे जेवण फक्त चित्रातच पाहायला मिळतील असे मोठे कुंकू कपाळी लावणारी ही पिढी परत नाही, ही शेवटची पिढी आहे—जिच्या हातची भाकरी, चुलीचा मळवट आणि कपाळावरचं कुंकू आता फक्त आठवणींतच राहील; या कष्टमयी प्रेमाच्या स्मृती जपून ठेवावी लागेल, नाहीतर हरवलेल्या संस्कृतीसाठी हृदय हळहळत राहील…
– अतुल शेलार
सामाजिक कार्यकर्ता कुसळंब.
★सुंदर कवितेतून केलेला वर्णन
चुलीचा तो मळवट, भाकरीचा तो थाप,
कपाळावर कुंकू, जणू श्रद्धेचा माप.
हातातून उमटली, प्रेमाची ती चव,
ही पिढी संपली, कोण जपेल हा ठेव? कुंकवाचा तो रंग, टिकलीचं ते लेणं,
आजच्या पिढीला, का वाटे ओझं?
साधेपणात दडलं, जीवनाचं सौंदर्य,
चुलीवरचं जेवण, आता कुठे मिळे अपूर्व? आधुनिकतेत हरवू नका, मुळे विसरू नका,
चुलीचा मळवट, मनात जपू रे थोडा.
कपाळावर कुंकू लावा, टिकली मिरवा पुन्हा,
संस्कृती जपून ठेवा, हीच खरी संपदा!